Mô hình Văn hóa Tảng băng trôi được giới thiệu bởi nhà nhân chủng học, nhà nghiên cứu văn hóa song văn hóa người Mỹ học Edward T. Hall. Đây là mô hình đóng vai trò là một tiêu chuẩn cho các lớp yếu tố văn hóa xác định nên một xã hội. Đối với các tổ chức cũng vậy, giống như một xã hội thu nhỏ, một doanh nghiệp cũng có những phần nổi, phần chìm, được hình dung như một Tảng băng trôi.
Bài viết này tôi không giải thích chi tiết về các phần trong tảng băng, mà đề cập tới một góc nhìn rất nhỏ của người làm văn hóa doanh nghiệp: Lãnh đạo có ảnh hưởng thế nào tới “Tảng băng văn hóa”?
Mô hình văn hóa tảng băng trôi là gì?
Trước hết, chúng ta hãy cùng tìm hiểu sơ qua về Mô hình văn hóa tảng băng trôi
Mô hình văn hóa tảng băng trôi làm nổi bật cả khía cạnh hữu hình và tiềm ẩn của văn hóa. Phần nổi của tảng băng chìm đại diện cho các yếu tố rõ ràng như ngôn ngữ, phong tục và hành vi, có thể quan sát được trên bề mặt.
Tuy nhiên, phần chìm tượng trưng cho niềm tin, giá trị, chuẩn mực và các mô hình giao tiếp ngầm hoạt động bên dưới bề mặt. Mô hình này nhấn mạnh rằng mặc dù một số khía cạnh nhất định của văn hóa có thể được nhìn thấy rõ ràng, nhưng ảnh hưởng đáng kể lại bắt nguồn từ các lớp tiềm thức, thường bị che giấu.
Ảnh hưởng của lãnh đạo đến “Tảng băng văn hóa”
Các nhà lãnh đạo nắm vai trò then chốt trong việc xây dựng, điều hướng văn hóa doanh nghiệp cũng như quyết định sự phúc tạp của tảng băng văn hóa trong các tổ chức.
Ở cấp độ hữu hình, các tảng băng có màu sắc thế nào, độ cứng rắn ra sao hay có hình dạng gì đều được tạo nên từ việc thiết lập quan điểm thông qua phong cách giao tiếp, cách phản hồi với các giá trị văn hóa và chuẩn mực của lãnh đạo. Từ việc đề ra sứ mệnh, tầm nhìn, xây dựng chiến lược, chính sách cho nhân viên trong tổ chức, các ứng viên hay các nhân viên hiện tại đang làm việc có thể đánh giá sự phù hợp của bản thân với tổ chức, cũng như đánh giá được sự thay đổi tốt lên hay xấu đi trong văn hóa tổ chức. Bên cạnh đó, chính những tác động của lãnh đạo tới môi trường làm việc, con người trong tổ chức cũng đóng góp vào sự phát triển của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, lãnh đạo tác động sâu sắc nhất tới lớp băng vô hình. Phong cách lãnh đạo, niềm tin và những kỳ vọng ẩn giấu ảnh hưởng đáng kể tới văn hóa tổ chức. Trong một tổ chức ta có thể bắt gặp những nền văn hóa khác nhau, do nơi sinh sống, đất nước khác nhau, theo đó là phong cách làm việc, lối sống khác nhau, từ đó người lãnh đạo cũng sẽ có sự chỉ dẫn, thái độ và sự tin tưởng dựa trên hiểu biết về các nền văn hóa đó. Điều quan trọng ở lớp băng này chính là người lãnh đạo phải có khả năng dẫn dắt hiệu qảu, hiểu về những sắc thái tiềm ẩn để thúc đẩy sự hòa nhập và hợp tác. Lớp băng chìm của văn hóa có vững chắc, toàn bộ tảng băng văn hóa mới có thể tồn tại lâu dài.
Ngoài ra, với sự thay đổi liên tục của thị trường, việc đièu chỉnh phương pháp lãnh đạo để phù hợp với các quan điểm văn hóa đa dạng là một điều tối quan trọng. Sự gắn kết là yếu tố cuối cùng của văn hóa doanh nghiệp, do đó, bằng việc thể hiện trí tuệ văn hóa, các nhà lãnh đạo có thể thu hẹp khoảng cách, xây dựng niềm tin và tạo ra môi trường màu mỡ để các “hạt giống” nhân tài và ý tưởng đa dạng phát triển. Từ đó tạo nên sự gắn kết giữa nhân viên với lãnh đạo, nhân viên với nhân viên trong tổ chức, giúp cho văn hóa doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ mỗi ngày. Về bản chất, lãnh đạo đóng vai trò là lực lượng hướng dẫn củng cố hoặc biến đổi bối cảnh văn hóa trong một tổ chức, định hình bản sắc của tổ chức và ảnh hưởng đến thành công chung của các thành viên.
Ta có thể nói, Mô hình Tảng băng trôi trở thành một công cụ để nuôi dưỡng nơi làm việc với sự đa dạng không chỉ được thừa nhận, mà còn là yếu tố dẫn đến sự thành công cho tổ chức. Trong đó, vai trò của người lãnh đạo ảnh hưởng rất lớn tới “tảng băng văn hóa” này.
